Gosławice (Opole)

Dzielnice

Gosławice, znane niegdyś jako Goslawitz oraz Ehrenfeld, to historyczna osada, która obecnie funkcjonuje jako jedna z dzielnic Opola. W skład tej lokalizacji wchodzi historyczny obszar Gosławic, z którego część jest zabudowana przez osiedle mieszkalne im. Armii Krajowej. To miejsce, często określane jako największa "betonowa sypialnia" w Opolu, liczy około 1764 mieszkańców (nie licząc osób zamieszkujących osiedle).

Gosławice usytuowane są częściowo u wylotu traktu prowadzącego z Opola w kierunku Łodzi oraz Olesna, a także znajduje się blisko popularnego punktu rekreacyjnego, jakim są Jeziora Turawskie. Teren ten graniczy z Kolonią Gosławicką, Osiedlem Malinka, a także centralnymi dzielnicami Opola, wsią Zawada w gminie Turawa oraz na krótkim odcinku z Zakrzowem, w okolicach kąpieliska Silesia.

Warto zaznaczyć, że Gosławice zostały włączone do Opola 1 października 1974 roku. Nieopodal, przy trasie w kierunku Olesna, zauważyć można także sioło Grobla, gdzie niegdyś znajdował się młyn, co dodaje historycznego charakteru tej okolicy.

Nazwa

Nazwa miejscowości, Gosławice, zalicza się do grupy nazw patronomicznych, które wywodzą się od staropolskiego imienia mężczyzny, będącego założycielem tej osady, Gosława. Warto zwrócić uwagę, że niemiecki amator językoznawstwa, Heinrich Adamy, w swoim dziele, które ukazało się w 1888 roku we Wrocławiu, przywołuje najstarszą udokumentowaną nazwę tej miejscowości. Podaje, że oznacza ona „Dorf des Gosław”, co w tłumaczeniu na język polski brzmi jako „Wieś Gosława”.

W alfabetycznym spisie miejscowości, który został opublikowany w 1830 roku przez Johanna Knie we Wrocławiu, wieś ta figuruje pod nazwą Goslawice w języku polskim oraz Goslawitz w języku niemieckim. Adamy odnotowuje również parcelę Miechulla jako część tej wsi. Na skutek polskiego pochodzenia nazwy, administracja nazistowska III Rzeszy zdecydowała się w 1936 roku na zmianę nazwy dzielnicy, nadając jej nową, całkowicie niemiecką nazwę – Ehrenfeld.

Historia

W XIII wieku miejscowość była już zidentyfikowana jako niezależna wieś, zanim procesy urbanizacyjne wciągnęły ją w obręb Opola. Po raz pierwszy pojawia się w dokumentach w 1254 roku pod nazwą Goslavitz, a w 1301 roku jako villa Goslavici. W późniejszych latach, w 1303 roku, Gosławice były wspominane jako wieś, która płaciła biskupowi dziesięciny z czterech rodzajów zbóż. Biskup, decydując się na odstąpienie tych dziesięcin cesarzowi, uzyskał z tego tytułu 12 talarów.

Kolejna wzmianka dotycząca dziesięcin z tej wsi pochodzi z roku 1686, kiedy to opolscy wikarze otrzymywali te opłaty. W 1307 roku opolska kaplica zamkowa wzbogaciła się o 5,5 łanów frankońskich, które książę Bolesław zakupił w Gosławicach od tamtejszego sołtysa oraz kmieci.

W 1399 roku w Gosławicach istniał młyn, do którego wójt opolski miał prawo zarówno w tym roku, jak i w 1466. W urbarzu z 1534 roku można przeczytać, że Gosławice, zasiedlone przez 32 osoby, zawsze były wsią książęcą. W tym samym dokumencie odnotowano, że wieś dysponowała 17 i 3/4 łanów, z czego 4 i 3/4 pozostały puste.

W miarę upływu lat, liczba mieszkańców wzrastała. W przeprowadzonym w 1925 roku spisie, Gosławice liczyły 377 budynków mieszkalnych oraz 2806 mieszkańców, z czego 403 posługiwało się językiem polskim, 156 niemieckim, a 2246 było dwujęzycznych. Na krótko przed wybuchem II wojny światowej w 1939 roku, liczba osób zamieszkujących wieś wynosiła 4260, a jej grunty zajmowały obszar 1465,87 ha.

W roku 1960 populacja spadła do 1861 osób, w tym 1046 kobiet, którzy zamieszkiwali 369 budynków. W połowie XIX wieku na gruntach Gosławic powstała Kolonia Gosławicka. Jednak w 1936 roku, nazwa została zmieniona na Ehrenfeld przez nazistów, aby po zakończeniu II wojny światowej, w 1945 roku, przywrócić pierwotną nazwę.

W latach 1945–54 Gosławice były siedzibą gminy, a w latach 1954–1961, pełniły rolę siedziby władz gromady. Po likwidacji gromady, miejscowość została włączona do gromady Luboszyce. W tragicznych okolicznościach, czerwonoarmiści podczas zajmowania miejscowości zamordowali 40 kobiet, które się broniły lub zostały ofiarami gwałtu. W 1974 roku Gosławice stały się częścią Opola.

Ważnym wydarzeniem w historii społeczności tej wsi była pielgrzymka do Lędzin w 1858 roku, gdy mieszkańcy przybyli do pobliskiego kościoła, aby modlić się o deszcz w czasie suszy. Rzekomo w drodze powrotnej spadł intensywny deszcz. Od tamtego czasu, co roku odbywają się pielgrzymki do Lędzin z parafii w Gosławicach i Kolonii Gosławickiej.

Zabytki

Na terenie Gosławic znajdziemy wiele interesujących zabytków, które mają swoje miejsce w wojewódzkim rejestrze. Wśród nich wymienić można:

  • cmentarz „Na Grobli”, zlokalizowany przy ul. Oleskiej, pochodzący z drugiej połowy XIX wieku,
  • kapliczkę-dzwonnicę, datowaną na XVIII wiek.

Oprócz oficjalnych zabytków, warto wyróżnić również inne, które są znane lokalnej społeczności. Przykładem jest kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, który usytuowany jest w sercu Gosławic. Ten nowoczesny obiekt sakralny został zbudowany w 1933 roku, z inicjatywy księdza prałata Józefa Kubisa, proboszcza parafii św. Krzyża w Opolu.

Parafia ta obejmuje dzisiaj terytorium Kolonii Gosławickiej oraz obecne osiedle AK. Świątynia została konsekrowana 8 listopada 1933 roku przez kardynała Adolfa Bertrama. Warto zwrócić uwagę, że ołtarz główny pochodzi z kościoła św. Sebastiana w Opolu.

Kościół w Gosławicach posiada księgi metrykalne, które zaczynają się od roku 1933. Przed jego budową, obszar Gosławic podlegał administracyjnie parafii św. Krzyża. W ciągu ostatnich kilkunastu lat, z tej parafii wydzielono nowe: pod wezwaniem św. Jacka w Kolonii Gosławickiej, oraz pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego na osiedlu Armii Krajowej.

Przypisy

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r., s. 93.
  2. Gosławice na liście śląskich wsi - portal genealogienetz.de
  3. Knie 1830, s. 200.
  4. HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 16.
  5. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12.11.1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  6. Dz.U. z 1974 r. nr 31, poz. 185.

Oceń: Gosławice (Opole)

★★★★★
Średnia ocena:4.86 Liczba ocen:9